Dit artikel heb ik overgenomen van Charlotte Visch over de strafzaak van de hoogbegaafde Marek in het onderwijs. Voor situatie van hoogdbegaafdheid van Marek kun je wat mij betreft elk kind invullen. Het laat weer eens zien hoe schrijnend het onderwijssysteem in Nederland is met alle instanties en wetten er om heen, waaronder de leerplicht. Het gevolg: alleen maar verliezers, een depressie jongen van 6 (!) jaar en heel veel belastinggeld gaat verloren naar een onderwijsadvocaat, leerplichtambtenaar, teamleider, en rechter.
“Ik droom weleens dat de schoolpolitie mij komt halen,” vertelt Marek, terwijl hij mij met grote ogen aankijkt. Marek (8 jaar) en zijn moeder zijn naar mijn praktijk voor Integratieve Kindertherapie Child Consult in Amsterdam gekomen, omdat Marek heel veel heeft meegemaakt gedurende de afgelopen jaren op de twee scholen die hij heeft bezocht. Als slim ventje van 4 jaar begint hij enthousiast aan groep 1 op zijn eerste school. Wat een tegenvaller! De kinderen in de groep begrijpen hem niet als hij spreekt over sterren en planeten. De juffen verwachten van hem ‘kleutergedrag’ en kunnen niet begrijpen wat hem bezig houdt.
Na twee maanden al gaat hij met grote tegenzin beginnen aan de schooldag. Marek voelt zich verdrietig en wil dan niet meer naar school. Hij verveelt zich enorm en op 5 jarige leeftijd leert hij zichzelf lezen . Helaas is dat in groep 1 en 2 niet de bedoeling. Volgens de school is hij niet slim, maar is juist alles te moeilijk voor hem. Deze vergissing komt erg veel voor doordat leerkrachten gedrag van kinderen slecht kunnen duiden. Ze hebben bepaalde ideeën over hoogbegaafdheid en herkennen daardoor de signalen van onderpresteren niet. Marek verandert inmiddels in een ‘zombie’. Op school weigert hij mee te doen met de gevraagde kleuterwerkjes en wordt dus gezien als een lastig kind met gedragsproblemen.
Depressie
Marek raakt in een depressie en ‘besluit’ op 6 jarige leeftijd niet meer te spreken. Gedurende een jaar communiceert hij met briefjes (hij kan al schrijven) naar zijn moeder. Marek start op zijn tweede school. Deze school is ervan overtuigd dat zij passend onderwijs kunnen bieden. Ook daar blijkt echter na drie weken, dat ze geen idee hebben, wat een intelligent kind nodig heeft. Testen vinden zij niet nodig en wanneer Marek ziek wordt gemeld, omdat het echt niet meer gaat, bedenken zij dat hij ‘onterecht verzuimt van school’. Een zeer vreemde gang van zaken. Of het moet zo zijn dat een juf tegenwoordig op afstand kan bepalen of een kind ziek is of niet. En dat ook zonder medische achtergrond! Marik is letterlijk schoolziek. En niet zo’n beetje ook, blijkt later uit onderzoek. Hij vertoont na een jaar verschijnselen van PTSS (posttraumatische stress syndroom).
Ook de gang naar deze school werd na drie weken steeds moeilijker. Marek huilt, smeekt en gilt. Zijn moeder kan dus niet anders besluiten dan hem ziek te melden en een poging te wagen om vrijstelling van de schoolgang voor hem aan te vragen en beroep te doen op vrijstelling van de leerplicht. Ouders hebben immers de taak hun kind optimaal te beschermen tegen factoren, die hun ontwikkeling bedreigen. De scholen in Nederland blijken niet geschikt voor Marek.
IQ-test
In Nederland zijn er een handvol specialisten, die weten hoe ze extreem intelligente kinderen kunnen testen. Aangezien de school daar geen voorstel voor doet, wordt de moeder van Marek gedwongen zelf op zoek te gaan en uiteindelijk vindt zij gelukkig een zeer deskundige specialist op het gebied van het testen van hoog-intelligente kinderen. Uit deze test blijkt dat Marek de hoogst mogelijke score haalt. In Nederland gaan de IQ-testen niet verder dan een IQ-score van 145. Marek komt waarschijnlijk meer in de buurt van een IQ- score van 170.
Uit het verslag van de specialist: Het is voor Marek schadelijk om naar school te gaan. Hij is op twee basisscholen vast gelopen en zal op een nieuwe school geen veilige stabiele plek vinden. Dit heeft enerzijds te maken met zijn persoonlijkheidsontwikkeling, die schade opgelopen heeft en anderzijds met het onvermogen van basisscholen om passend onderwijs te bieden aan uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen. Een school die speciaal bedoeld is voor hoogbegaafden, is nog niet gericht op het lesgeven aan een ernstig beschadigd en langdurig onder-gestimuleerd kind. Wat Marek op dit moment nodig heeft is tijd, om zijn als gevolg van de opgelopen trauma’s te verwerken, waarvoor hij nu kindertherapie krijgt. Psychiatrisch onderzoek is niet aan de orde: er is bij Marek geen sprake van een onderliggende psychiatrische stoornis.
Nachtmerries
Je zou denken, dat het na zo’n verklaring voor iedereen duidelijk is: Marek kan niet naar school en heeft persoonlijke begeleiding nodig. Voor zijn gezin is dat geen probleem. Marek heeft contact met andere hoog-intelligente kinderen, is onderdeel van een ‘club’ die allemaal interessante en leuke activiteiten onderneemt en wordt daarmee niet belast met belemmeringen in de vorm van slecht onderwijs en vooringenomen leerkrachten. Helaas denkt de directie van de laatste school daar anders over. Zij doen een melding van ongeoorloofd verzuim.
De nachtmerrie van Marek en zijn gezin breidt zich uit. De leerplichtambtenaar doet onderzoek en start een strafzaak i.v.m. ‘ongeoorloofd schoolverzuim’. De specialist schrijft meteen: Ik heb op tijd een verklaring afgegeven dat Marek op psychische gronden niet geschikt is om op psychische gronden niet geschikt is om tot een school te worden toegelaten. Die verklaring was bedoeld voor de leerplichtambtenaar, maar deze heeft daar niets mee kunnen doen, omdat ze meende een GGD-arts te moeten inschakelen, die vervolgens dacht mijn deskundigheid te moeten toetsen in plaats van de situatie van Marek te beoordelen. De school waar Marek stond ingeschreven heeft de verklaring ook naast zich neergelegd: men heeft melding gemaakt van ongeoorloofd schoolverzuim, terwijl Marek niet in staat was om nog langer onderwijs te volgen; zeker niet op deze school.
Intussen wordt er niet gewerkt aan vrijstelling van school voor Marek, maar bereidt de leerplichtambtenaar de strafzaak voor om de hoofdopvoeder van Marek aan te klagen. Marek heeft nachtmerries, weet van de stress niet meer hoe hij zich moet gedragen. De spanning in het gezin neemt toe.
In de praktijk
Met alle gezinsleden bespreek ik wat ik voor Marek kan doen: dat bieden wat andere volwassenen (buiten het gezin) hebben nagelaten. Vooral het ondersteunen en erkennen van zijn ellende, geeft Marek (inmiddels 8 jaar) een fijn gevoel. Maar dat is niet voldoende. De strafzaak dreigt en ik zal meegaan als informant betreffende de geestelijke toestand van Marek. Dat geeft enige hoop voor het gezin. De rechter zal toch willen dat Marek zich vrij kan ontwikkelen? Helaas is dat niet het onderwerp van de strafzaak.
Die zal gaan over ‘ongeoorloofd schoolverzuim’ ongeacht de ziekmelding van de moeder van Marek, die zij op tijd deed, de verklaring van de specialist op gebied van hoogbegaafdheid en het bewijs dat Marek zich prima als mens ontwikkelt, zolang hij maar niet naar school gaat. Marek voelt zich gelukkig voldoende erkend op de praktijk en hij vertelt me zijn nachtmerries: “Ik word opgehaald door de schoolpolitie en mama wordt doodgeschoten. En dan slaan ze jou knock out en kun jij mij ook niet helpen.” Ik vraag me af of men wel door heeft bij leerplicht wat ze teweeg brengen bij dit kind en het gezin.
De strafzaak
De specialist schrijft naar de rechtbank: Schoolgang en de huidige gerechtelijke procedures zorgen bij Marek en zijn gezin voor stress en trauma: eerst moeten de stressfactoren verdwijnen voordat er werkelijk herstel kan beginnen en er nagedacht kan worden over voorzichtige pogingen tot formeel onderwijs. In de tussentijd ontwikkelt Marek zich cognitief en sociaal voorspoedig: regulier onderwijs is voor dit kind niet nodig. Voor zijn emotionele- en persoonlijkheidsontwikkeling is dat funest. Samen met de onderwijsadvocaat en de moeder van Marek, die aangeklaagd wordt, zitten we in de rechtszaal. De rechter, de officier van justitie voor ons.
Ik zit op de tribune en recht voor de rechter achter de moeder van Marek die alleen in een bankje zit, alsof ze een crimineel is die zich moet verantwoorden voor een ernstig misdrijf. Links zit de advocaat van de gemeente, de leerplichtambtenaar en (onderuitgezakt en ongeïnteresseerd) de teamleider . Rechts de onderwijsadvocaat. De zaak neemt een uur in beslag en op geen enkel moment komt het onderwerp ‘het geluk en de gezondheid van Marek’ ter sprake. Nee, er wordt gesteggeld over de deskundigheid van de onderzoeker die het IQ-onderzoek heeft uitgevoerd. De advocaat van de gemeente verklaart het onderzoek niet rechtsgeldig, omdat de school of de leerplichtambtenaar niet de deskundige hebben uitgekozen. Nadat leerplicht een GGD-arts en een psychiater hebben gevraagd om een onderzoek te doen (die vervolgens de opdracht terecht hebben teruggegeven bij gebrek aan juiste kennis) zitten we nu hier.
Gelegaliseerde kindermishandeling
De ouder die uiteindelijk de juiste specialist heeft gevonden, zit hier in het strafbankje! Het is de omgekeerde wereld en een situatie rechtstreeks uit de wereld van Kafka. De rechter komt er niet uit en vraagt mij om een ‘vijftal specialisten te vinden en dat zal de gemeente ook doen’. Natuurlijk knik ik enthousiast ‘ja’, maar weet tegelijkertijd dat het een onmogelijke opgave is. De rechter vraagt me of ik nog iets wil zeggen. En dan kan ik het toch niet laten om te zeggen: “Wat Marek is aangedaan is gelegaliseerde kindermishandeling.” Ik verwacht een reprimande, maar ze knikt. De advocaat van de stad lijkt te ontploffen van verontwaardiging, maar daar reageert de rechter niet op. Inmiddels zijn we weer een jaar verder en heeft Marek zich de lesstof van de basisschool eigen gemaakt middels thuisonderwijs. Hoe het verder gaat? Geen idee, maar Marek en zijn gezin zijn nog steeds niet verlost van strafzaken. Opgeven is echter geen optie, want de geestelijke gezondheid van Marek staat op het spel.
** door Charlotte Visch, 2017 – Slimme kinderen lopen gevaar in Nederland **